11 lutego 2022, piątekNa kurpiowską nutę...
To już 34 tytuł przygotowany przez Radiowe Centrum Kultury Ludowej w cyklu Muzyka Źródeł, wydany nakładem Agencji Muzycznej Polskiego Radia. Płyta poświęcona jest jednej z najsłynniejszych śpiewaczek tradycyjnych, ikonie muzyki kurpiowskiej – Walerii Żarnoch z Dąbrów k. Myszyńca.
Muzyka Źródeł to seria ceniona przez badaczy i znawców muzyki tradycyjnej oraz przez jej miłośników. Dla lokalnych społeczności, ludowych artystów i ich rodzin jest wartościową pamiątką i często jedyną szansą na pamiątkę po swoich bliskich.
Waleria Żarnoch urodziła się w roku 1908. Ta ludowa poetka, wycinankarka, "czepsiarka", śpiewaczka weselna, gawędziarka i animatorka lokalnego życia kulturalnego spędziła całe życie w Dąbrowach, gdzie umarła w roku 1988.
Jej talent śpiewaczy (jeszcze pod panieńskim nazwiskiem Markwas) docenił już w okresie międzywojennym zbieracz pieśni kurpiowskich, ks. Władysław Skierkowski. Pierwszy śpiewaczy zespół "Dąbrozianka", mający na celu świadome kultywowanie kultury tradycyjnej, Waleria założyła już pod koniec lat 20. XX wieku. Ze zbiorów i doskonałej pamięci Walerii Żarnoch, należącej do pokolenia śpiewaczek kurpiowskich zachowujących w pełni sposób śpiewu w Puszczy Zielonej z przełomu XIX i XX wieku, korzystali też Jadwiga i Marian Sobiescy, tworząc archiwum muzyki ludowej Instytutu Sztuki PAN. Artystka była naprawdę silną osobowością pierwszej generacji śpiewaków okresu szerokiej popularyzacji kultury kurpiowskiej i jest uważana za jedną z najwybitniejszych śpiewaczek w udokumentowanej historii polskiej muzyki tradycyjnej.
Redaktorzy Polskiego Radia odwiedzali Walerię Żarnoch od jesieni 1975 roku, uwieczniając na taśmach niemałą część jej repertuaru, liczącego co najmniej 300 pieśni (w swoich zeszytach zapisała około 800 incipitów lub tekstów pieśni ze zwrotkami). W Archiwum Polskiego Radia znajduje się ponad 100 nagrań artystki (jako solistki oraz członkini i śpiewaczki kapel z Dąbrów), pochodzących z lat 70. XX wieku . Obszerny zbiór to rozmowy z artystką oraz wywiady na temat wiejskich obrzędów.
Magdalena Tejchma i Kuba Borysiak z Radiowego Centrum Kultury Ludowej, dokonując selekcji utworów i rozmów na płytę starali się ukazać sylwetkę Walerii Żarnoch jak najpełniej. Repertuar obejmuje pieśni leśne, obyczajowe, miłosne, dziecięce i najcenniejszy zbiór pieśni związanych z weselem. Album dopełnia bogato ilustrowana książeczka, zawierająca niepublikowane wcześniej fotografie z archiwum rodzinnego Walerii Żarnoch oraz ze zbiorów profesora Piotra Dahliga, autora merytorycznego tekstu do publikacji.
Lista utworów:
Pieśni leśne:
1. Nie będę ja roli uoroł w jesiani
2. Hola byśki hola, wszystkie osiam z pola
3. Wysła buzicka, bandzie desc
4. Zarzały kuniki w zielunej pasiece
5. A już ci ziecior słunecko nad zachodem
6. Waleria Żarnoch o pieśniach leśnych
7. Nas Dumbroziun jedan miał kuników siedam
8. Ej jegody, jegodziny
9. A gdzies moje kunie wrone
Kołysanki i piosenki dziecięce:
10. A lulaj, lulaj, małe dziecie
11. Kołys ze się kołys
12. Na kobylem gównie (do rozdzielania bijących się dzieci) – z komentarzem
13. Oj ta dana hopsasa (o dzieciach z blond włosami) – z komentarzem
Pieśni miłosne, zalotne, powszechne:
14. Gdzie ja jadę, to ja jadę, to kunie nie chcą
15. Po ogrodzie chodziła
16. Żebyś ty Jasiu kółeczko kupsiół
Waleria Żarnoch (1908-1988), Stanisław Lis (1920-?) - śpiew:
17. Waleria Żarnoch o śpiewaniu i zapamiętywaniu pieśni
18. Siodłaj konia do Torunia
19. Ubogo wdowusia ni ma komu robić
20. Kręci kołem po jezierze
Wesele:
Przyjazd Młodego, wyjazd do ślubu, wyjście z kościoła:
21. Oj wyjizdzoj
22. Czego wyśta kawaliry przysli
23. Toć my nie złodzieje
24. Grajo gracyki
25. Wyrzondzaj sie dziewce
26. Waleria Żarnoch rozmawia z Marianem Domańskim o księdzu Skierkowskim (1:04)
27. Wysła z kościółecka juz nie panienecka
28. W kościelem byli
29. Dobry grosek dobry
Obiad weselny i tańce:
30. O początku wesela
Gorzkie, gorzkie, nie smakuje – przyśpiewki do obiadu weselnego, z zapowiedzią:
31. Oj byłać tam kapusta
32. O potrawach weselnych i kolejności tańców
33. Powolniak
Kapela z Dąbrów: Ignacy Zyśk (1919-2013) – skrzypce, Stanisław Lis (1920-?) - bębenek:
34. Oberek
35. Panie muzykancie zagrajcie nam walca – przyśpiewka do muzykantów
Oczepiny:
36. O tańcu z gruchawką (kozaku)
37. Kozak
Kapela z Dąbrów: Ignacy Zyśk (1919-2013) – skrzypce, Stanisław Lis (1920-?) - bębenek:
38. O początku oczepin
39. Niech będzie Jezus Chrystus pochwalony – na początek oczepin
40. O zezwoleniu na oczepiny
41. Wysła dziewcyna, wysła jedyna – pieśń dla Młodej na początek oczepin
42. O prowadzeniu młodej wokół stołu z bochenkiem chleba
43. Napatrzta się starzy – pieśń druhen dla Młodej
44. Cego kalino w dole stois – z zapowiedzią
45. Było nie chodzić po zakominiu
46. Rozwijaj się wianku – pieśń przed zdjęciem wianka, z zapowiedzią
47. Już ci mi go odbzieraja – trzykrotny śpiew do czepka, z zapowiedzią
48. O mój zionusecek
49. O tańcach i zabawach przy zbiórce na czepek
50. Starsy drozbecka – przyśpiewka dla starosty weselnego
51. Familija się zjechala - przyśpiewka dla rodziny z zapowiedzią
52. Jek to Twoj, tak to moje – przyśpiewka dla Młodego z zapowiedzią
53. Zakładajcie siwe konie – na przenosiny
54. Ostajta się z Bogam dubrowskie uotłogi – po oczepinach
Zespół Śpiewaków Ludowych z Dąbrów k. Myszyńca:
55. Trampnuł konik trampnuł
Tańce i przyśpiewki z kapelą:
56. Oberek z pokrzykiwaniem
Kapela z Dąbrów k. Myszyńca: Stanisław Skonieczny (1929-?) – harmonia pedałowa, Ignacy Zyśk (1919-2013) – skrzypce, Stanisław Lis (1920-?) – bębenek z brzękadłami, Waleria Żarnoch (1908-1988) – pokrzykiwanie:
57. Staro baba
Twórczość własna:
58. Waleria Żarnoch o tworzeniu
59. Prose posłuchać co wum zaśpiewum – poemat Walerii Żarnoch o ziemi kurpiowskiej
Nagrań dokonano:
1974 – nr 8, 12-13, 16
Dąbrowy, 1975 –nr 1-7, 10-11, 14-15, 18-32, 35-36, 38-54
Dąbrowy, 1977 – nr 9, 33-34, 37, 55, 57, 59
Ogólnopolski Festiwal Folkloru i Sztuki Ludowej w Płocku, 1978 –nr 56
