21 kwietnia 2023, piątekKoncert Poulenca jest przede wszystkim utworem na smyczki (kotły pojawiają się w nim niezbyt często), powstał bowiem z myślą o małych prywatnych organach księżnej Edmond de Polignac i na jej zamówienie; jej też był dedykowany "z wyrazami najwyższego szacunku". (... )
Księżna, uczennica Eugène'a Gigout, z początku pragnęła zamówić utwór na "niewielką orkiestrę z mało wyeksponowaną (i łatwą do zagrania) partią organową", którą mogłaby sama wykonać. Za pośrednictwem Nadii Boulanger, swej doradczyni do spraw muzyki, a po śmierci Eugène'a Gigout również nauczycielki gry na organach, złożyła zamówienie początkowo u Jeana Françaix. Ten jednak, zanadto może zajęty komponowaniem muzyki filmowej, zasugerował jej, by zwróciła się z tą propozycją do Francisa Poulenca.
(... ) Koncert – pisany żmudnie przez około cztery lata (1934–1938) – został pomyślany jako utwór kameralny w stylu neobarokowym (rozpoczyna się wyraźną aluzją do Fantazji BWV 542 Johanna Sebastiana Bacha, również napisanej w tonacji g-moll), zbudowany z sekwencji odcinków na przemian żywych i powolnych, kontrastujących kolorystyką na wzór niemieckich toccat barokowych w stylu włoskim, jak np. BWV 913–916, napisanych przez Bacha na instrumenty klawiszowe. Cała forma tego dzieła zarysowana jest natomiast bardzo wyraźnie: rozwija się symetrycznie wokół centralnego Tempo allegro.
(... )
O ile praktycznie cała twórczość Francisa Poulenca po jego śmierci utrzymała się w repertuarze, o tyle nie da się tego powiedzieć o dorobku Josepha Jongena, belgijskiego organisty i kompozytora. Na dorobek ten składa się 137 opusów, ale większość z nich nie bywa wykonywana. Wyjątek stanowi Symfonia koncertująca op. 81 na organy i orkiestrę (1926), która uważana jest przez organistów za koncert wirtuozowski par excellence, zwłaszcza w Stanach Zjednoczonych. (... )
Kompozytor doprowadził do światowej premiery dzieła, która odbyła się 11 lutego 1928 roku w Królewskim Konserwatorium w Brukseli. Jongen wystąpił jako solista, a orkiestrę poprowadził Désiré Defauw. Nazajutrz po koncercie Eugène Ysaÿe napisał do swojego przyjaciela:
"Pozwól mi, proszę, wyrazić, jak bardzo moje stare serce muzyka i Walona radowało się i zawojowane zostało przez twoją nową symfonię [... ]; [jest to] arcydzieło, istny pomnik, powód do dumy dla całego kraju, a dla Walonii w szczególności [... ]. [Symfonia jest] urzekająca, różnorodna, bardzo osobista, barwna, pełna pomysłowych harmonii [... ]. Coś nowego, a jednocześnie eleganckiego bez gwałtownych zgrzytów (dosłyszałem szczyptę bitonalności, co bardzo mi się spodobało). Forma jest przejrzysta, plan dobrze nakreślony, przez cały czas trwania utworu jest to muzyka dobra i zdrowa, muzyka, która mówi, wyraża, śpiewa, bez przerwy wzbudza zainteresowanie i entuzjazm [... ]. Dziękuję z głębi serca za te jakże silne wzruszenia. "
Renaud Machart
Tłumaczenie: Wanda Fijałkowska
Lista utworów:
Francis Poulenc (1899-1963)
Koncert g-moll na organy, orkiestrę smyczkową i kotły, FP 93 (23:39)
1. Andante (3:20)
2. Allegro giocoso (2:04)
3. Andante moderato (7:34)
4. Tempo allegro, molto agitato (2:38)
5. Très calme. Lent (2:45)
6. Tempo de l'allegro initial (1:50)
7. Tempo d'introduction. Largo (2:55)
Joseph Jongen (1873-1953)
Symphonie concertante op. 81 na organy i orkiestrę(36:20)
8. Allegro, molto moderato (8:55)
9. Divertimento: Molto vivo (9:08)
10. Molto lento: Lento misterioso (12:35)
11. Toccata (moto perpetuo): Allegro moderato (5:40)
czas całkowity: (59:29)
